Dział Rękopisów i Starodruków
Najcenniejszą grupę w zbiorach Muzeum stanowią zabytki piśmiennictwa kaszubsko-pomorskiego. Wśród nich poczesne miejsce zajmują rękopisy, które są niepowtarzalną i wyjątkową skarbnicą wiedzy o naszej kulturze.
Na zespół rękopisów (i maszynopisów) składają się utwory literatury pięknej: poezja, bajki, sztuki teatralne, powieści, opowiadania, pamiętniki. Ważną pozycję zajmują też prace z zakresu literatury naukowej i popularno-naukowej, w tym: słowniki kaszubsko-polskie, polsko-kaszubskie, opracowania dotyczące gramatyki kaszubskiej, językoznawstwa, historii Kaszub i Pomorza oraz folkloru i obrzędowości.
Te cenne nabytki na ogół przyjmowano do zbiorów w ramach wiekszych spuścizn po pisarzach i działaczach kaszubsko-pomorskich z XIX i XX wieku: m.in. Aleksandrze Majkowskim i jego siostrze Franciszce, Janie Trepczyku, Aleksandrze Labudzie, Franciszku Sędzickim, Alojzym Naglu, Janie Rompskim, Ignacym Szutenbergu, Konstantym Bączkowskim, Michale Urbanku, Franciszku Fenikowskim, Izabelli Trojanowskiej i Tadeuszu Bolduanie oraz Friedhelmie Hinzu.
Poczesne miejsce pośród cymeliów muzealnych zajmuje bogata i różnorodna spuścizna po Aleksandrze Majkowskim. W jej skład wchodzą m.in. autografy utworów literackich, w tym arcydzieła kaszubskojezycznego Żëcé i przigodë Remusa, dokumenty rodzinne i dotyczące różnych towarzystw, wydawnictw czy redakcji, w których działał ten wielki Kaszuba, jak czasopismo Gryf, Rada Pomorska czy Muzeum Kaszubsko-Pomorskie w Sopocie. Dużym zainteresowaniem badaczy dziejów pomorskich cieszy się obszerny zbiór jego korespondencji, łącznie 473 pozycje.
Do specyficznej grupy naszych muzealiów należą maszynopisy prac licencjackich, magisterskich i doktorskich poruszając problematykę kaszubsko-pomorską.
Warto również wspomnieć o przechowywanych w Dziale Rękopisów i Starodruków najstarszych i unikatowych dokumentach związanych z Wejherowem i okolicą. Na szczególną uwagę zasługuje dokument wystawiony w 1525 r. w Gdańsku, potwierdzający prawa własności do wsi Zbychowo i Ustarbowo, oraz 17 dokumentów z XVII wieku (jeden sygnowany przez króla Jana Kazimierza), w tym korespondencja Ludwika i Jakuba Wejherów z ich autografami i pieczęciami oraz asygnaty finansowe. Równie wartościowe są akta notarialne rodziny Przebendowskich.
W Dziale Rękopisów i Starodruków zgromadzono również bardzo cenne starodruki (411 tytułów).
Są to dzieła w języku polskim, niemieckim i łacinie wydane w XVI-XVIII w., a wśród nich m.in. dzieła związane z przeszłością Polski, Branderburgii i Pomorza, źródła do historii państwa i prawa, kroniki, herbarze, zielniki oraz książki o tematyce biblijnej.
Wyjątkowe miejsce pośród cymeliów MPiMK-P zajmują druki gdańskie, w tym prace gdańskich uczonych, utwory poświęcone dziejom Pomorza i Gdańska, a także przepięknie wydane publikacje oficyn zacnego grodu nad Motławą. Do elity gdańskiej histografii należeli Caspar Schultz (1540 -1594), autor kroniki Historia Rerum Prussicuarum (1599), i Reinhold Curicke (1610-1667), którego historia Der Stadt Dantzig historische Beschreibung (1687, 1689), bogato ilustrowana sztychami zabytków, stanowi do dziś jedną z najcenniejszych monografii Gdańska.
Na szczególne wyróżnienie w zbiorze starych druków zasługuje pierwsze w Polsce dzieło botaniczne, ilustrowany Zielnik Herbarzem z ięzyka Łacińskiego zowią, (Kraków 1613 r.), nad którym jego autor Simon Syrennius (1540-1611), profesor Akademii Krakowskiej, lekarz, botanik, badacz leczniczych właściwości ziół, pracował ponad 30 lat. Warto również podkreślić wyjątkową wartośc historyczną prac Gottfrieda Lengnicha (1689-1774), z pietyzmem przechowywanych w naszym muzeum, jak 9.tomowa Historia Prus Królewskich (Geschichte Der Preussichen Lande Königlich Polnischen Anthelis (..), 1711-55) posiadamy 3 tomy tego dzieła (II,IV,VII). Cennym nabytkiem jest opracowany przez tego wielkiego gdańszczanina łaciński podręcznik historii Polski Historia Polona a Lecho ad Augusti II mortem (1740). Na uwagę zasługuje też cenny starodruk Daniela Cramera Das Grosse Pomrische Kirchen-Chronicon, wydany w Szczeciniew 1628 r.
Dzieło Syreniusza jest prawdziwą skarbnicą wiedzy. Zawiera opis w języku polskim 765 roślin, głównie leczniczych, sposoby ich użytkowania w gospodarstwie domowym, rzemiośle i weterynarii. Można w nim znaleźć nie tylko recepty leków roślinnych ale i przepisy potraw, sposoby zwalczania szkodników, leczenia bydła domowego, odnotowuje też dawne ludowe zwyczaje i obrzędy związane z roślinami.
Poczesne miejsce wśród starodruków zajmują także dzieła związane z właścicielami miasta Wejherowa tzw. wejherowiana, a wśród nich panegiryk ks. Stanisława Trebnica, Kazanie na pogrzebie Jaśnie Wielmożnego Jego Mości Pana Jakoba Weihera wygłoszone 22 marca 1657 r. w kościele oo. dominikanów w Gdańsku, (oraz wilkierz (zbiór praw miejskich), wydany w Wejherowie w 1769 r. przez właściciela dóbr wejherowsko-rzucewskich i budowniczego naszego Pałacu Ignacego Przebendowskiego (Meiner Erblichen Stadt Weyhersfrey verordnete Willkühr), z późniejszą adnotacją rękopiśmienną Keyserlingków na jego stronie tytułowej.
Unikalne dzieła przechowywane w Dziale Rękopisów i Starodruków stanowią niezwykle cenne źródła do wszechstronnych badań w każdej dziedzinie nauki, począwszy od historii biblistyki, językoznawstwa, a skończywszy na technikach drukarskich.